Nâng cao chất lượng công tác THQCT, KSĐT các vụ án hình sự trong thời gian tới là một trong các nhóm giải pháp mà Chi bộ Khối hình sự thuộc Đảng bộ Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh An Giang đưa ra nhằm hạn chế việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các Cơ quan tiến hành tố tụng

Sáng ngày 04/7/2023, Đảng ủy Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh An Giang tổ chức Hội nghị sơ kết đánh giá giữa nhiệm kỳ thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng bộ Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh An Giang lần thứ XVII nhiệm kỳ 2020 – 2025. Tại Hội Nghị, được nghe Báo cáo sơ kết đánh giá giữa nhiệm kỳ, về thực trạng án hình sự bị trả điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, vẫn còn nhiều và có chiều hướng gia tăng. Qua đó, Chi bộ Khối hình sự, tiếp tục đề ra những giải pháp lãnh đạo để nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra các vụ án hình sự nhằm hạn chế việc trả hồ sơ để điều tra bổ sung giữa các Cơ quan tiến hành tố tụng trong các năm tiếp theo, cụ thể:

– Một là, về công tác lãnh, chỉ đạo trong công tác thụ lý, kiểm sát việc giải quyết các vụ việc, vụ án hình sự. Lãnh đạo Viện cần thường xuyên quán triệt, kiểm tra, giám sát việc chấp hành các Chỉ thị, Kế hoạch công tác của ngành trong lĩnh vực hình sự, trong đó trọng tâm là việc chấp hành và thực hiện Chỉ thị 05 ngày 27/4/2020, của Viện trưởng VKSNDTC về tăng cường trách nhiệm công tố trong giải quyết các vụ án hình sự, đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm và tăng cường các biện pháp phòng, chống oan, sai…. Việc theo dõi, giám sát thực hiện công tác này thông qua các báo cáo đề xuất của Kiểm sát viên, của Phòng nghiệp vụ ở từng giai đoạn tố tụng như giai đoạn kiểm sát việc giải quyết nguồn tin tội phạm, việc đề xuất khởi tố, không khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can, áp dụng biện pháp ngăn chặn, đề xuất truy tố, quan điểm xử lý vụ án… có thực hiện đúng mẫu báo cáo theo Quy chế nghiệp vụ của Ngành hay chưa, nội dung báo cáo đã thể hiện đầy đủ hay chưa đầy đủ các nguồn chứng cứ, căn cứ pháp lý để chứng minh cho quan điểm tham mưu đề xuất là có căn cứ và đúng pháp luật, từ đó cho ý kiến phê duyệt để kịp thời khắc phục những thiếu sót trong quá trình thu thập, đánh giá chứng cứ của kiểm sát viên trong quá trình tác nghiệp; tăng cường và duy trì thường xuyên việc họp Liên ngành trong công tác giải quyết án hình sự để cho ý kiến, chỉ đạo giải quyết khó khăn, vướng mắc trong quá trình thu thập, đánh giá chứng cứ của Điều tra viên, Kiểm sát viên cũng như việc áp dụng pháp luật còn chưa thống nhất giữa Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát và Tòa án. Công tác duy trì việc phối hợp Liên ngành này, ngoài việc tháo gỡ những khó khăn vướng mắc đối với các vụ án phức tạp ở cấp tỉnh, mà còn kịp thời quán triệt ý kiến, quan điểm chỉ đạo của Liên ngành cấp tỉnh đối với Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát và Tòa án cấp huyện trong công tác giải quyết án; phân công, bố trí nhân sự theo năng lực, sở trường của từng Cán bộ, Kiểm sát viên trong công tác nghiệp vụ hình sự, phát huy hết năng lực, trình độ nghiệp vụ, bãn lĩnh nghề nghiệp trong từng vụ án, vụ việc cụ thể nhằm nâng cao kết quả, chất lượng tốt nhất ở khâu công tác này.

Toàn cảnh Hội nghị

– Hai là, về công tác cán bộ, con người. Giải pháp này, trọng tâm là ý thức trách nhiệm của cán bộ, Kiểm sát viên được phân công trong lĩnh vực công tác này, ngoài vấn đề lý luận được lặp đi lặp lại nhiều lần về việc chấp hành và thực hiện đúng các ý kiến chỉ đạo của ngành cấp trên, của Lãnh đạo Viện, các Quy chế pnghiệp vụ thì nội dung cốt lỗi nhất là việc tự rèn luyện, học tập, trao đổi kinh nghiệm thực tiễn và nắm vững kiến thức chuyên môn nghiệp vụ liên quan đến công tác nghiệp vụ được giao, cụ thể ở từng giai đoạn tố tụng. Đối với giai đoạn giải quyết nguồn tin về tội phạm, phải nghiên cứu và nắm vững bốn yếu tố cấu thành tội phạm đối với từng nhóm tội phạm cụ thể, để đề ra yêu cầu xác minh phù hợp, sát thực tế từng vụ việc, chứng minh nguồn tin về tội phạm đó có hay không có dấu hiệu tội phạm. Từ đó, có quan điểm đề xuất giải quyết nguồn tin là khởi tố hay không khởi tố vụ án hình sự, căn cứ pháp lý để tham mưu để xuất lãnh đạo đối với kết quả nguồn tin này; trong giai đoạn điều tra vụ án, thì ngay khi xác định được dấu hiệu tội phạm để khởi tố điều tra, thì Kiểm sát viên phải đề ra các yêu cầu điều tra chứng minh ai là người thực hiện tội phạm, chủ thể của tội phạm là cá nhân hay pháp nhân, cách thức thu thập các nguồn tài liệu, chứng cứ để chứng minh, phương thức, thủ đoạn thực hiện tội phạm và nhiều vấn đề về các việc bắt buộc phải chứng minh theo quy định tại Điều 85 Bộ luật Tố tụng hình sự để vận dụng, áp dụng đối với từng vụ án cụ thể. Ở giai đoạn này đòi hỏi Kiểm sát viên phải bám sát và thực hiện triệt để quy định tại Điều 88 Bộ luật Tố tụng hình sự để tổng hợp các nguồn chứng cứ quan trọng trong quá trình điều tra, kịp thời đánh giá, nhận định vấn đề để giải quyết mâu thuẫn trong hồ sơ vụ án. Phần lớn các vụ án trả điều tra bổ sung là các vụ án phức tạp, nhiều bị can, nhiều tội danh, việc thu thập các nguồn tài liệu chứng cứ cũng có khó khăn nhất định, nếu Kiểm sát viên không bám sát tiến độ điều tra, không chốt từng vấn đề cụ thể để tư duy vụ án bằng một sơ đồ cụ thể để tổng hợp, trích yếu thì không thể nào đánh giá toàn diện chứng cứ, làm căn cứ kết thúc điều tra vụ án và quyết định chất hượng, hiệu quả của cáo trạng truy tố. Muốn làm tốt công tác này đòi hỏi năng lực, trình độ, bãn lĩnh của Kiểm sát viên trong quá trình tác nghiệp phải thật sự đủ sức, đủ tầm thực hiện tốt trách nhiệm thực hành quyền công tố theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự. Với trách nhiệm, kết quả thực hiện tốt các tác nghiệp này thì cơ bản Kiểm sát viên đã bảo vệ tốt quan điểm truy tố, bảo vệ cáo trạng; trong giai đoạn chuẩn bị xét xử và trực tiếp tham gia phiên tòa, qua thực tế phản ánh, các Thẩm phán của Tòa Hình sự không phải chỉ tham gia xét xử các vụ án hình sự, mà còn tham gia giải quyết, xét xử đối với các tranh chấp về dân sự, hành chính nên cùng một lúc phải giải quyết nhiều quan hệ tố tụng khác nhau, khi nghiên cứu hồ sơ vụ án hình sự phức tạp, thì khó tránh khỏi việc nghiên cứu không toàn diện hồ sơ, phần lớn chỉ nghiên cứu nội dung Kết luận điều tra, Cáo trạng và nghiên cứu các lời khai, bản cung của bị cáo nên đưa ra quan điểm, nhận định xử lý vụ án đôi lúc chưa toàn diện, khách quan…. ở giai đoạn này, nếu kiểm sát viên thực hiện tốt công tác tổng hợp chứng cứ, có quan hệ phối hợp tốt với Thẩm phán trong việc trao đổi, chỉ rõ các nguồn tài liệu, chứng cứ mà Viện Kiểm sát đã vận dụng, quyết định việc truy tố có trong hồ sơ vụ án ở các bút lục nào, các căn cứ pháp lý mà Viện kiểm sát đã vận dụng truy tố …. Từ đó, mới thuyết phục được Hội đồng xét xử.

Phó Bí thư Chi bộ Khối Hình sự phát biểu tại Hội nghị

– Ba là, tháo gỡ nguyên nhân khách quan trong việc trả hồ sơ điều tra bổ sung là do bất cập của các quy định pháp luật và nhận thức pháp luật chưa thống nhất giữa các Cơ quan tiến hành tố tụng. Ở giải pháp này, thực tiễn cho thấy quy định pháp luật luôn đi sau quá trình phát triển của tội phạm, không thể dự báo hết tình hình tội phạm trong thực tế xảy ra, nên việc vận dụng và áp dụng pháp luật giữa các Cơ quan tiến hành tố tụng không thống nhất khi chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể, dẫn đến phải trả hồ sơ điều tra bổ sung là vấn đề không tránh khỏi. Đối với nhóm giải pháp này, việc duy trì họp lãnh đạo Liên ngành để kịp thời cho ý kiến, chỉ đạo giải quyết khó khăn, vướng mắc trong quá trình thu thập, đánh giá chứng cứ của Điều tra viên, Kiểm sát viên cũng như việc áp dụng pháp luật còn chưa thống nhất giữa Cơ quan điều tra, Viện Kiểm sát và Tòa án. Nếu qua kết quả họp Liên ngành, sau khi đã nghiên cứu, vận dụng hết các quy định của pháp luật mà quan điểm của Viện Kiểm sát vẫn không thống nhất với quan điểm Cơ quan điều tra và Tòa án thì Kiểm sát viên mạnh dạn đề xuất Lãnh đạo Viện phụ trách báo cáo Viện trưởng để xin ý kiến Ủy ban kiểm sát, nhằm tranh thủ nguồn trí tuệ tập thể Ủy ban kiểm sát để quyết định việc xử lý vụ án. Trường hợp tập thể Ủy ban kiểm sát không thống nhất được thì báo cáo thỉnh nghị nghiệp vụ Viện Kiểm sát nhân dân tối cao. Trên cơ sở thỉnh thị này Liên ngành Trung ương mới có cơ sở, căn cứ để hướng dẫn chỉ đạo thống nhất việc áp dụng pháp luật tại địa phương.

Trên đây là nhóm giải pháp cơ bản nhằm góp phần làm hạn chế số lượng án hình sự trả điều tra bổ sung trong thời gian tới, Chi bộ khối Hình sự nêu ra để cùng trao đổi kinh nghiệm, nghiên cứu các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng thực hành quyền công tố, kiểm sát điều tra và kiểm sát xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự, hạn chế đến mức thấp nhất việc trả hồ sơ điều tra bổ sung giữa các cơ quan tiến hành tố tụng trên địa bàn tỉnh.  

Thanh Trúc – Nguyễn Mạnh

Chi bộ Khối Hình sự (G)