Thực hiện Chỉ thị số 07/CT-VKSTC ngày 06/8/2021, về việc tiếp tục tăng cường công tác kháng nghị phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm các vụ án hành chính, vụ việc dân sự; Chỉ thị số 05/CT-VKSTC ngày 18/10/2022 của Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, về tăng cường các biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác kiểm sát giải quyết vụ án hành chính, vụ việc dân sự, hôn nhân và gia đình; Kế hoạch số 682/KH-VKS ngày 08/5/2024 của Viện Kiểm sát nhân dân tỉnh An Giang, về thực hiện nhiệm vụ trọng tâm đột phá nhằm nâng cao chất lượng công tác kiểm sát việc giải quyết các vụ án hành chính, vụ việc dân sự năm 2024 và các năm tiếp theo.
Viện KSND huyện Chợ Mới đã quán triệt trong đơn vị, đề ra các biện pháp, giải pháp, chú trọng nâng cao chất lượng kháng nghị phúc thẩm dân sự đạt và vượt theo chỉ tiêu của Ngành. Cụ thể: Trong năm 2024, đã kiểm sát việc thụ lý 2.442 vụ (so với cùng kỳ tăng 1.122 vụ), giải quyết 2.176 vụ (đình chỉ 1.319, tạm đình chỉ 22, công nhận sự thỏa thuận 283, xét xử 540, chuyển 12), trong đó Kiểm sát viên tham gia phiên tòa xét xử 506/540 vụ Tòa án đưa vụ án ra xét xử, chiếm tỷ lệ 93,7%. Qua công tác kiểm sát, đã ban hành 05 Quyết định kháng nghị phúc thẩm đối với 05 bản án dân sự sơ thẩm của Tòa án nhân dân huyện Chợ Mới có vi phạm về nội dung và thủ tục tố tụng. Tỷ lệ kháng nghị đạt 250%, vượt 230% (05 Kháng nghị/02 Bản án bị cấp phúc thẩm sửa có trách nhiệm của Viện Kiểm sát).
Điển hình vụ: Ngày 29/12/2000, bà Bé có nhận chuyển nhượng diện tích đất 899,6m2 của ông Cộng, bà Ưa với giá 14 chỉ vàng 24K, được thể hiện qua giấy mua bán đất ruộng do ông Nguyễn Văn Thang (cháu của bà Bé) đứng tên thay; bà Bé đã giao vàng, nhận đất và sử dụng đất đến năm 2018 thì ông Cộng yêu cầu được chuộc lại đất với giá 6.000.000 đồng và tự ý vào đất canh tác nên bà Bé khởi kiện yêu cầu công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày 29/12/2000 giữa ông Thang (đứng tên thay bà Bé) với ông Cộng, bà Ưa; buộc ông Cộng, bà Ưa tiếp tục thực hiện hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất đối với diện tích 899,6m2. Phía ông Cộng, bà Ưa cho rằng: Năm 2000, vợ chồng ông, bà có mượn của bà Bé 6.000.000 đồng và cho bà Bé mượn diện tích đất 899,6m2 để làm đường nước. Hai bên thỏa thuận khi nào con của ông Cộng lớn sẽ trả tiền, bà Bé sẽ trả đất. Đến năm 2018, ông Cộng trả lại tiền thì bà Bé không nhận. Ông Cộng, bà Ưa xác định không có việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất với ông Thang, nên không đồng ý yêu cầu khởi kiện của bà Bé.
Tại Bản án dân sự sơ thẩm số 59/2024/DS-ST ngày 30/5/2024 của Tòa án nhân dân huyện Chợ Mới căn cứ Điều 129 Bộ luật Dân sự: Chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Bé; công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày 29/12/2000 theo giấy mua bán đất ruộng giữa bà Nguyễn Thị Bé (do ông Nguyễn Văn Thang đứng tên thay) với ông Ngô Văn Cộng, bà Lê Thị Ưa đối với diện tích 899,6m2.
Ngày 12/6/2024, Viện trưởng Viện KSND huyện Chợ Mới ký ban hành Quyết định kháng nghị số 21/QĐ-VKS-DS, đối với toàn bộ Bản án dân sự sơ thẩm số 59/2024/DS-ST ngày 30/5/2024, theo hướng sửa án không chấp nhận yêu cầu khởi kiện của bà Bé; tuyên bố hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất ngày 29/12/2000 theo giấy mua bán đất ruộng giữa bà Nguyễn Thị Bé (do ông Nguyễn Văn Thang đứng tên thay) với ông Ngô Văn Cộng, bà Lê Thị Ưa vô hiệu.
Ngày 14/11/2024, Tòa án nhân dân tỉnh An Giang chấp nhận kháng nghị số 21/QĐ-VKS-DS ngày 12/6/2024 của Viện KSND huyện Chợ Mới, đối với Bản án dân sự sơ thẩm số 59/2024/DS-ST ngày 30/5/2024 của Tòa án nhân dân huyện Chợ Mới, giải quyết “Tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất”, giữa nguyên đơn bà Nguyễn Thị Bé với bị đơn ông Ngô Văn Cộng, bà Lê Thị Ưa.
Theo quy định tại tiểu mục 2.3 mục 2 Phần II Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng pháp luật trong việc giải quyết các vụ án dân sự, hôn nhân gia đình:
2.3. Việc giải quyết tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất được xác lập từ sau ngày 15/10/1993.
a. Điều kiện để công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất.
a.4. Đất chuyển nhượng đã được cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo Luật Đất đai năm 1987, Luật Đất đai năm 1993, Luật Đất đai năm 2003;
a.6. Hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất được lập thành văn bản có chứng nhận của Công chứng nhà nước hoặc chứng thực của Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền.
b. Xác định hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất không có đầy đủ các điều kiện được hướng dẫn tại điểm a tiểu mục 2.3 mục 2 này.
b.3. Đối với hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất vi phạm điều kiện được hướng dẫn tại điểm a.4 và điểm a.6 tiểu mục 2.3 mục 2 này, nếu sau khi thực hiện hợp đồng chuyển nhượng, bên nhận chuyển nhượng đã trồng cây lâu năm, đã làm nhà kiên cố,… và bên chuyển nhượng không phản đối và cũng không bị cơ quan Nhà nước có thẩm quyền xử lý vi phạm hành chính theo các quy định của Nhà nước về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai, thì Tòa án công nhận hợp đồng.
Vấn đề đặt ra trong vụ án này, hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất được thể hiện qua giấy mua bán đất ruộng ngày 29/12/2000 giữa ông Cộng và ông Thang, chưa đảm bảo về mặt hình thức, không có công chứng, chứng thực, diện tích đất 899,6m2 chưa được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Đáng lẽ ra, Tòa án cần căn cứ vào hướng dẫn tại tiểu mục 2.3 mục 2 Phần II Nghị quyết số 02/2004/NQ-HĐTP ngày 10/8/2004 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao để giải quyết, nhưng Tòa án chỉ căn cứ vào Điều 129 Bộ luật Dân sự công nhận hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất là chưa phù hợp.
Nhận thấy, tranh chấp dân sự liên quan đến đất đai là một vấn đề rất phức tạp, nếu không xem xét toàn diện khi giải quyết sẽ ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người dân. Thực trạng này nếu không được giải quyết dứt điểm sẽ phát sinh các tranh chấp khác, thậm chí còn nhiều tiềm ẩn nguy cơ gây mất tình hình an ninh trật tự xã hội. Tòa án nhân dân huyện Chợ Mới có thiếu sót trong áp dụng pháp luật, làm ảnh nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của ông Cộng, bà Ưa, nên Viện KSND huyện Chợ Mới ban hành kháng nghị và được Tòa án tỉnh chấp nhận kháng nghị sửa án sơ thẩm.
Đoàn Trang – VKSND huyện Chợ Mới
