Hiến pháp năm 1959 đã lần đầu tiên ghi nhận chế định Viện Kiểm sát nhân dân (VKSND), trong đó xác định vị trí, chức năng và các nguyên tắc cơ bản về tổ chức và hoạt động của hệ thống VKSND Việt Nam. Theo Điều 105 Hiến pháp năm 1959, VKSND tối cao có chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật của các cơ quan thuộc Hội đồng Chính phủ, cơ quan nhà nước địa phương, các nhân viên cơ quan nhà nước và công dân. Các VKSND địa phương và Viện Kiểm sát quân sự có quyền trong phạm vi do luật định.
Chủ tịch Hồ Chí Minh chụp ảnh với các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Đồng chí Hoàng Quốc Việt, Viện trưởng VKSND tối cao, đứng hàng đầu bên trái
Trên cơ sở Hiến pháp năm 1959, tháng 7 năm 1960, tại kỳ họp thứ nhất, Quốc hội Nước Việt Nam dân chủ Cộng hòa khóa II đã thông qua Luật Tổ chức VKSND quy định về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy của VKSND và đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Lệnh công bố ngày 26/7/1960. Đây là đạo luật quan trọng, đánh dấu sự ra đời của VKSND trong bộ máy nhà nước ta. Do nhu cầu tất yếu trong quá trình xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa Việt Nam, chức năng, nhiệm vụ của VKSND ngày một hoàn thiện. Trải qua 05 bản Hiến pháp các năm 1946, 1959, 1980, 1992 (sửa đổi, bổ sung năm 2001) và 2013, tư duy về tổ chức và thực thi quyền lực nhà nước ở Việt Nam có nhiều đổi mới. Cùng nhìn lại chặng đường lịch sử của Ngành qua các giai đoạn phát triển từ khi thành lập đến nay.
Giai đoạn từ năm 1960 đến năm 1975, hệ thống VKSND các cấp được hình thành và triển khai hoạt động ở miền Bắc, vừa xây dựng kiện toàn tổ chức bộ máy vừa thực hiện chức năng, nhiệm vụ với định hướng công tác kiểm sát gắn với việc phục vụ các nhiệm vụ chính trị, xây dựng miền Bắc xã hội chủ nghĩa, đấu tranh giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Giai đoạn từ năm 1976 đến năm 1986, VKSND tiếp tục mở rộng, kiện toàn tổ chức và hoạt động trên quy mô cả nước, tiếp tục thực hiện chức năng, nhiệm vụ phục vụ sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Giai đoạn từ năm 1987 đến năm 2001, VKSND tập trung đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước. Công tác kiểm sát chung có nhiều đổi mới về phương thức kiểm sát, bám sát các nhiệm vụ chính trị của Đảng và Nhà nước. Giai đoạn từ năm 2002 đến năm 2010 đánh dấu sự thay đổi lớn về chức năng, nhiệm vụ, ngành Kiểm sát nhân dân (KSND) không thực hiện công tác kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong lĩnh vực hành chính, kinh tế, xã hội (kiểm sát chung), chỉ thực hiện chức năng thực hành quyền công tố và kiểm sát hoạt động tư pháp. Viện Kiểm sát các cấp đã có nhiều biện pháp đổi mới trong thực hành quyền công tố, đấu tranh chống oan sai và chống bỏ lọt tội phạm.
Giai đoạn 2011 đến nay, ngành KSND đã đề ra và thực hiện chủ trương “Đổi mới, chất lượng, kỷ cương, hướng về cơ sở”, triển khai đồng bộ nhiều giải pháp đột phá và đã tạo được sự chuyển biến tích cực trên các mặt công tác. Toàn Ngành tiếp tục nâng cao chất lượng công tác thực hành quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, làm tốt công tác phát hiện vi phạm, kiến nghị, kháng nghị, bảo đảm pháp chế trong hoạt động tư pháp. Thời gian qua, công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng của các cơ quan tư pháp nói chung, của VKSND nói riêng được Đảng, Nhà nước và nhân dân ghi nhận, đánh giá cao. VKSND đã triển khai quyết liệt, đồng bộ nhiều giải pháp nhằm đấu tranh có hiệu quả đối với các tội phạm, nhất là tội phạm tham nhũng.
Hòa cùng không khí phấn khởi, vui tươi cùng hướng tới kỷ niệm 65 năm ngày thành lập ngành KSND (26/7/1960-26/7/2025) và 49 năm ngày thành lập VKSND tỉnh An Giang, VKSND thành phố Long Xuyên thời gian qua đã không ngừng đổi mới, cải tiến lề lối làm việc nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả trên các lĩnh vực công tác, đề ra nhiều giải pháp thực hiện tốt chỉ tiêu nghiệp vụ của Quốc hội và Ngành, đã thể hiện được vị trí, vai trò của ngành KSND trong việc góp phần giữ vững ổn định tình hình an ninh, trật tự an toàn xã hội gắn với phục vụ nhiệm vụ chính trị địa phương.
Lãnh đạo, Kiểm sát viên VKSND thành phố Long Xuyên thực hành quyền công tố, kiểm sát xét xử sơ thẩm một phiên tòa hình sự
Hiện nay, trong bối cảnh thực hiện cuộc cách mạng tinh gọn bộ máy, toàn ngành KSND quyết liệt thực hiện nhiệm vụ sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy VKSND các cấp, tiếp tục quán triệt và triển khai, thực hiện Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Hội nghị thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về sắp xếp, tinh gọn bộ máy của VKSND và các nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch, hướng dẫn của Đảng ủy, Lãnh đạo VKSND tối cao về sắp xếp tổ chức bộ máy VKSND các cấp; trong đó, tập trung thực hiện Kế hoạch số 81/KH-VKSTC, Kế hoạch số 101/KH-VKSTC của VKSND tối cao về triển khai nhiệm vụ trọng tâm trong sắp xếp, tinh gọn bộ máy của VKSND bảo đảm đúng lộ trình, tiến độ, yêu cầu đề ra. Chủ động xây dựng và triển khai thực hiện Kế hoạch số 47-KH/BCĐ ngày 14/4/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW, bảo đảm phù hợp với đề án đã được phê duyệt; kiện toàn tổ chức bộ máy Viện Kiểm sát 3 cấp, bảo đảm đồng bộ, tinh gọn, mạnh, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng với yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.
Trong 65 năm xây dựng và trưởng thành, ngành KSND đã không ngừng phấn đấu, vượt qua khó khăn, thử thách, đã có nhiều đóng góp to lớn cho sự nghiệp cách mạng của Đảng và nhân dân và hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, góp phần giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, phát triển kinh tế – xã hội và bảo đảm các quyền dân chủ của nhân dân, xứng đáng với truyền thống “Nghiêm chỉnh tuân thủ pháp luật, kiên quyết tấn công tội phạm, bản lĩnh thực thi công lý, tận tâm bảo vệ nhân dân”. Các thế hệ cán bộ ngành Kiểm sát được tôi luyện và ngày càng trưởng thành, luôn nêu cao bản lĩnh chính trị, giữ vững phẩm chất đạo đức, kiên quyết đấu tranh phòng, chống tội phạm, đảm bảo pháp luật được thực thi nghiêm chỉnh và thống nhất.
Kiều Diễm – VKSND TP Long Xuyên
