Xem xét, thẩm định tại chỗ là biện pháp thu thập chứng cứ trong quá trình tố tụng của Tòa án, là căn cứ để giải quyết vụ án một cách chính xác, đúng pháp luật, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp cho các bên đương sự.
Trong quá trình giải quyết vụ án, khi đương sự không tự mình thu thập được tài liệu, chứng cứ thì có quyền yêu cầu Tòa án thu thập tài liệu, chứng cứ để đảm bảo cho quá trình giải quyết vụ án. Xem xét, thẩm định tại chỗ là một trong các biện pháp mà Tòa án áp dụng để tiến hành thu thập tài liệu, chứng cứ theo quy định tại khoản 1 Điều 101 Bộ luật tố tụng dân sự 2015.
09 tháng đầu năm 2024, số lượng án liên quan đến tranh chấp đất đai tại địa bàn thành phố Long Xuyên có chiều hướng gia tăng với tính chất phức tạp. Trong đó, án thụ lý mới có liên quan đến tranh chấp đất đai là 330 vụ, tăng 129 vụ so với cùng kỳ năm 2023. Do đó, Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Long Xuyên đã chủ động phối hợp với Tòa án nhân dân thành phố Long Xuyên tham gia xem xét, thẩm định tại chỗ đối với các vụ án này. Sau khi Tòa án thông báo thời gian, địa điểm xem xét, thẩm định tại chỗ, lãnh đạo viện phụ trách bộ phận phân công Kiểm sát viên tham gia xem xét, thẩm định tại chỗ 68 vụ án có liên quan đến đất đai.
Xem xét, thẩm định tại chỗ giúp Kiểm sát viên tăng cường kỹ năng kiểm sát, kịp thời yêu cầu Tòa án xác minh thu thập chứng cứ, nhằm hạn chế thấp nhất án hủy, sửa góp phần nâng cao chất lượng giải quyết án dân sự. Khi tiến hành xem xét, thẩm định tại chỗ, Kiểm sát viên chủ động phối hợp với Thẩm phán xác minh nguồn gốc đất tranh chấp được hình thành từ thời điểm nào, hiện trạng sử dụng đất do ai quản lý; vị trí, kích thước thửa đất; tình trạng thửa đất đã được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất chưa, đã đăng ký địa chính hay chưa, trên đất tranh chấp có những tài sản gì, nếu là tranh chấp nhà gắn liền với đất thì xác định cụ thể các tài sản như nhà, kết cấu của căn nhà, các công trình kiến trúc khác, những ai đang sinh sống trong nhà trên đất đang tranh chấp, việc cơi nới, sửa chữa so với ban đầu, diện tích thực tế tăng hay giảm so với yêu cầu của đương sự, nguồn gốc hình thành những tài sản này…, làm cơ sở cho việc giải quyết vụ án một cách chính xác, không bỏ sót người tham gia tố tụng, xác định thêm quan hệ tranh chấp, bổ sung yêu cầu của đương sự. Đồng thời, kiểm sát nội dung của biên bản xem xét, thẩm định tại chỗ có đầy đủ không, hạn chế việc phải tiến hành xem xét thẩm định nhiều lần.
Điển hình, vụ án tranh chấp “Hợp đồng tín dụng, hợp đồng thế chấp” giữa nguyên đơn Ngân hàng TMCP A và bị đơn ông Nguyễn Hoàng Anh T, Hà Thúy D. Tại buổi xem xét, thẩm định tại chỗ, theo hướng dẫn của cán bộ địa chính, vị trí thửa đất ban đầu do Ngân hàng thẩm định cho vay là đất trống, tuy nhiên khi Đoàn công tác tiến hành xem xét, thẩm định tại chỗ thì thửa đất thế chấp có vị trí khác so với vị trí ban đầu mà Ngân hàng thẩm định cho vay. Đồng thời, thửa đất thế chấp có căn nhà có kết cấu khung bê tông, cốt thép, nền lót gạch men, hiện do Phạm Long Đài T, Nguyễn Phước Đ, Phạm Thị Thủy N, Phạm Long Thanh P, Nguyễn Phạm Như Y, Nguyễn Phạm Ngọc N sinh sống. Qua làm việc với đương sự đang sinh sống trên đất, Đoàn thẩm định biết được nguồn gốc đất tranh chấp là của những người đang sinh sống trên đất, nhưng do vay tiền của bà Hà Thúy D dưới hình thức chuyển nhượng quyền sử dụng đất. Đất đã được cấp giấy cho ông T, bà D và hiện ông T, bà D đã thế chấp cho Ngân hàng TMCP A.
Xem xét, thẩm định trong vụ án tranh chấp hợp đồng tín dụng, hợp đồng thế chấp
Vụ án tranh chấp “hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất, hợp đồng vay tài sản, hợp đồng ủy quyền” giữa nguyên đơn Nguyễn Văn T với bị đơn Nguyễn Thị Bích L. Tại buổi xem xét, thẩm định tại chỗ qua làm việc với các đương sự, diện tích đất tranh chấp hiện đang trồng lúa do nguyên đơn canh tác. Đồng thời, bà L đã chuyển nhượng cho ông Ngô Tấn Đ, bà Nguyễn Thị Thùy T và ông Đ, bà T đã thế chấp đất đang tranh chấp tại Ngân hàng TMCP H.
Xem xét, thẩm định tại chỗ vụ tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất,
hợp đồng vay tài sản, hợp đồng ủy quyền
Qua kết quả xem xét, thẩm định tại chỗ 02 vụ án nêu trên, Kiểm sát viên trao đổi, phối hợp Thẩm phán bổ sung người tham gia tố tụng và yêu cầu Tòa án xác minh thu thập tài liệu, chứng cứ liên quan đến hợp đồng vay, hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất của các đương sự, ghi nhận ý kiến, yêu cầu bổ sung của các đương sự, xác định thêm quan hệ tranh chấp.
Công tác phối hợp tham gia xem xét, thẩm định tại chỗ với Tòa án cùng cấp đã giúp cho Kiểm sát viên và Thẩm phán phối hợp chặt chẽ, trao đổi kịp thời ngay trong quá trình giải quyết vụ án, bảo đảm cho Tòa án xem xét, thẩm định tại chỗ đúng với hiện trạng tài sản đang tranh chấp nhằm đánh giá khách quan, chính xác, toàn diện vụ án. Đồng thời, giúp cho Kiểm sát viên rút ngắn thời gian nghiên cứu hồ sơ vụ án, chủ động hơn trong công tác kiểm sát giải quyết án liên quan đến tranh chấp đất đai, vụ án phức tạp. Trong thời gian tới Viện Kiểm sát nhân dân thành phố Long Xuyên sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với Tòa án nhân dân cùng cấp trong việc xem xét, thẩm định tại chỗ, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả giải quyết các vụ án liên quan đến đất đai trên địa bàn thành phố Long Xuyên, đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp của đương sự.
Kim Oanh, Hải Yến – VKSND TP Long Xuyên (Q)
